Tiểu đường thai kỳ là một bệnh lý rất nguy hiểm có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng lên cả mẹ và bé. Nếu phát hiện sớm các dấu hiệu tiểu đường thai kỳ sẽ giúp điều trị sớm, hạn chế được tối đa những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe cho mẹ và con.
Tiểu đường thai kỳ là gì?
Tiểu đường thai kỳ (Gestational Diabetes) hay còn gọi là đái tháo đường thai kỳ là một trong số các tuýp của bệnh tiểu đường. Tiểu đường thai kỳ được định nghĩa là tình trạng tiểu đường xuất hiện ở lần mang thai đầu và không có bằng chứng nào cho thấy người mẹ bị tiểu đường trước đó.
Tiểu đường thai kỳ thường được chẩn đoán từ 3 tháng giữa đến 3 tháng cuối của thai kỳ. Nếu không nhận biết được sớm các dấu hiệu của tiểu đường thai kỳ, bệnh có thể để lại các di chứng vô cùng nặng nề lên quá trình sinh nở cũng như sức khỏe của cả mẹ và bé.
Theo thống kê ở Mỹ, có khoảng 2-10% phụ nữ mang thai mắc tiểu đường thai kỳ. Trong số đó có khoảng 35 – 60% sẽ tiến triển thành tiểu đường tuýp 2 sau đó khoảng 10-20 năm. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể có một thai kỳ khỏe mạnh ngay cả khi bị tiểu đường thai kỳ nếu được chẩn đoán và điều trị từ sớm.

Mẹ nên chủ động theo dõi sức khỏe, nhận biết các dấu hiệu sớm của tiểu đường cũng như thăm khám và tầm soát sớm tiểu đường thai khai. Thời điểm phù hợp để xét nghiệm tiểu đường thai kỳ có thể đọc thêm tại đây.
7 dấu hiệu của tiểu đường thai kỳ
Tiểu đường thai kỳ thường không gây ra các triệu chứng đặc hiệu hay quá rõ ràng. Theo thống kê thì thường có khoảng trên 50% mẹ bầu bị tiểu đường được phát hiện ở tam cá nguyệt thứ ba (tức 3 tháng cuối của thai kỳ). Ở 3 tháng đầu và 3 tháng giữa thường ít có các dấu hiệu của tiểu đường thai kỳ. Do đó, việc chủ động thăm khám và làm xét nghiệm tầm soát sớm rất quan trọng.
Dẫu vậy thì tiểu đường thai kỳ vẫn có những dấu hiệu sớm khi bước vào giai đoạn 3 tháng đầu, đặc biệt rõ hơn ở 3 tháng giữa. Các dấu hiệu tiểu đường thai kỳ ở 3 tháng giữa có thể có như sau:
Khát nước nhiều hơn bình thường
Cảm giác khát nước kéo dài thường gặp trong 3 tháng giữa thai kỳ – là dấu hiệu phổ biến của tiểu đường thai kỳ. Khi nồng độ glucose trong máu cao hơn bình thường, gây tăng áp lực thẩm thấu của máu và khi đó nước sẽ từ tế bào bị kéo vào tuần hoàn, làm tế bào bị thiếu nước. Đồng thời, khi đường huyết tăng cao, cơ thể đào thải glucose qua nước tiểu cùng với nước, làm cơ thể thiếu nước và bắt đầu tạo tín hiệu khát đến cơ thể.

Ngoài ra, nhu cầu năng lượng của mẹ và thai nhi tăng cao cùng sự thay đổi hormone như lactogen và cortisol cũng làm tăng tình trạng đề kháng insulin, khiến tế bào đích ít nhạy cảm hơn với insulin nên dẫn đến đường trong máu không được đưa vào tế bào để tạo năng lượng. Đường dư thừa sẽ gây tăng đường huyết hơn so với bình thường.
Đi tiểu thường xuyên và lượng nước tiểu nhiều
Cùng cơ chế đó, cơ thể muốn loại bỏ glucose dư thừa bắt buộc thận phải tăng hoạt động để loại bỏ qua nước tiểu. Do đó, mẹ sẽ thấy bắt đầu đi tiểu nhiều lần hơn trong ngày, nhanh khát nước và có thể kèm theo tiểu lắt nhắt, tiểu ít mỗi lần đi vệ sinh.
Dấu hiệu này rất dễ bị bỏ qua vì thông thường thai nhi càng lớn lên sẽ càng chiếm không gian trong ổ bụng, chèn ép các cơ quan nội tạng khác, trong đó có bàng quang. Do đó, mẹ bầu càng về những tháng cuối thai kỳ càng hay đi tiểu nhiều lần và tiểu ít là bình thường do bàng quang chứa nước tiểu ít hơn.
Mệt mỏi và kiệt sức
Dấu hiệu tiểu đường thai kỳ có thể là mệt mỏi, kiệt sức do thiếu năng lượng rất dễ gây nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Tình trạng đề kháng insulin làm tế bào không đáp ứng với insulin. Do đó, tế bào không lấy đủ glucose để tạo năng lượng duy trì các hoạt động của cơ thể trong khi glucose lại dư thừa trong máu. Đây là lý do dẫn đến tình trạng mệt mỏi, uể oải, kém tập trung, hay thấy đói,… do tế bào thiếu năng lượng.

Ngoài ra, sự gia tăng hormone thai kỳ như progesterone và cortisol càng làm tình trạng kháng insulin nghiêm trọng hơn. Đây là yếu tố nguy cơ khiến phụ nữ mang thai dễ mắc tiểu đường thai kỳ. Thêm vào đó, việc đi tiểu nhiều khiến cơ thể mất nước và các khoáng chất cần thiết như kali, natri, làm giảm chức năng cơ bắp và hệ thần kinh, từ đó gây mệt mỏi và kiệt sức.
Trong giai đoạn giữa thai kỳ, thai nhi phát triển nhanh chóng nên mẹ cũng cần nhiều dinh dưỡng hơn. Do đó, việc mệt mỏi do ăn uống thiếu chất rất dễ nhầm lẫn với các dấu hiệu tiểu đường thai kỳ.
Tăng cân nhanh bất thường
Tăng cân nhanh chóng trong 3 tháng giữa có thể là dấu hiệu của tiểu đường thai kỳ. Lượng glucose dư thừa không được chuyển hóa thành năng lượng mà tích tụ thành mỡ, dẫn đến tăng cân dù mẹ bầu không tăng khẩu phần ăn đáng kể.
Bên cạnh đó tình rối loạn nội tiết khi mang thai hay do chế độ ăn giàu dinh dưỡng cũng có thể khiến mẹ bầu tăng cân trong giai đoạn này. Do đó mà mẹ cũng dễ dàng bỏ qua dấu hiệu cảnh báo này.
Mắt nhìn mờ hoặc suy giảm thị lực
Một dấu hiệu tiểu đường thai kỳ cũng dễ bị bỏ qua đó là suy giảm thị lực và tầm nhìn. Đường huyết tăng cao đột ngột sẽ gây tổn thương các mạch máu nhỏ, đặc biệt là mạch máu ở võng mạch nên có thể sẽ dẫn đến nhìn mờ, giảm tầm nhìn tạm thời. Mặc dù đây là dấu hiệu nhỏ và thoáng qua nhưng mẹ bầu không nên xem nhẹ. Nếu tình trạng rối loạn đường huyết xảy ra thường xuyên sẽ làm tăng biến chứng mất thị lực vĩnh viễn trên mắt.
Buồn nôn và khó chịu
Khi mắc tiểu đường thai kỳ, tế bào không chuyển hóa được glucose và phải sử dụng năng lượng từ quá trình beta oxy hóa axit béo. Quá trình này sản sinh ceton, một hợp chất nếu tích tụ quá mức có thể gây cảm giác buồn nôn, bồn chồn.

Tuy nhiên, buồn nôn cũng là triệu chứng phổ biến ở mẹ bầu trong những ngày mang thai, thường gặp chủ yếu vào 3 tháng đầu. Vì vậy, mẹ cần theo dõi thêm nếu các biểu hiện buồn nôn khác lạ so với bình thường, kèm theo với đó là các dấu hiệu khác như mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng, dễ cáu gắt,… có thể là triệu chứng của tiểu đường thai kỳ.
Khô miệng và da khô
Khi có dấu hiệu của da khô, da bong tróc, khô miệng,… kéo dài và rõ rệt trong 3 tháng giữa thì rất có thể dấu hiệu của tiểu đường thai kỳ. Tình trạng khô da, khô miệng do cơ thể thiếu nước khi đường huyết tăng lên. Mẹ bầu có thể nhận thấy các dấu hiệu da khô, giảm tiết dịch rõ rệt, giảm tiết nước bọt, gây khô miệng và ngứa ngáy.
Tiểu đường thai kỳ có nguy hiểm không? Cùng đọc ngay tất tần tật thông tin về tiểu đường thai kỳ tại đây.
Các đối tượng dễ mắc tiểu đường thai kỳ
Theo Hướng dẫn của Bộ Y tế về tiểu đường thai kỳ thì các yếu tố nguy cơ làm tăng tỷ lệ mắc bệnh trên phụ nữ mang thai có nhiều điểm tương đồng với tiểu đường tuýp 2. Theo đó, một số nhóm phụ nữ có nguy cơ cao mắc tiểu đường khi mang thai bao gồm:
- Phụ nữ trên 30 tuổi.
- Người có người thân mắc tiểu đường loại 2.
- Phụ nữ bị thừa cân, béo phì trước hoặc trong thai kỳ.
- Người từng mắc tiểu đường thai kỳ hoặc sinh con trên 4kg.
- Người có tiền sử bất thường về dung nạp glucose hoặc kết quả kiểm tra glucose niệu dương tính.
- Những người có tiền sử sản khoa bất thường như sẩy thai, thai chết lưu, hoặc sinh non.
- Phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang.
- Một số dân tộc thiểu số, bao gồm người Châu Á, Trung Đông, Việt Nam, hoặc Thổ dân Úc.
Những câu hỏi thường gặp về tiểu đường thai kỳ
Khi nào nên xét nghiệm tầm soát tiểu đường thai kỳ?
Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, khi mang thai nên được tầm soát tiểu đường thai kỳ từ tuần 24-28 của thai kỳ. Khi xét nghiệm chẩn đoán thường sẽ qua 2 lần kiểm tra để xác định.
Với nhóm nguy cơ cao, cần kiểm tra sớm ngay lần khám thai đầu tiên. Nếu kết quả âm tính, nên lặp lại ở tuần 24-28 để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
Đọc thêm về xét nghiệm tiểu đường thai kỳ tại đây.
Bị tiểu đường thai kỳ thì sau sinh có mắc tiểu đường không?
Thông thường, tiểu đường thai kỳ sẽ mất sau khi sinh, khi các hormone thai kỳ giảm và cơ thể phục hồi khả năng kiểm soát đường huyết. Tuy nhiên, một số phụ nữ có thể phát triển bệnh tiểu đường type 2 sau sinh hoặc gặp rối loạn đường huyết kéo dài, đặc biệt là những người thừa cân hoặc đã từng bị tiểu đường thai kỳ trong các lần mang thai trước đó.

Có thể sinh bé bình thường khỏe mạnh khi mắc tiểu đường thai kỳ hay không?
Theo ADA, bạn hoàn toàn có thể sinh nở an toàn và có một em bé khỏe mạnh ngay cả khi bị mắc tiểu đường thai kỳ. Tuy nhiên, trong suốt quá trình mang thai cần phải theo dõi các dấu hiệu tiểu đường thai kỳ để phát hiện sớm. Đồng thời, mẹ phải tuân thủ điều trị của bác sĩ, tích cực thay đổi chế độ ăn và lối sống để giữ mức đường ổn định. Khi đó, mẹ sẽ có một thai kỳ bình thường và sinh con khỏe mạnh.
Cần làm gì để phòng ngừa tiểu đường thai kỳ?
Bạn có thể phòng ngừa tiểu đường thai kỳ bằng cách ăn uống lành mạnh trước và trong suốt quá trình mang thai. Bữa ăn nên có nhiều chất xơ, hạn chế ăn vặt các thực phẩm giàu calo rỗng, không uống bia rượu, kiểm soát căng thẳng, kiểm soát cân nặng,…
Đồng thời, cần phải vận động mỗi ngày. Vận động là yếu tố then chốt giúp giảm tình trạng đề kháng insulin và giúp cơ thể tiêu thụ bớt glucose dư thừa.
Tôi có thể bị tiểu đường thai kỳ ở những lần mang thai kế tiếp hay không?
Có. Tỷ lệ tiền mắc tiểu đường thai kỳ ở những lần mang thai tiếp rất cao, lên đến 30-50%. Do đó, ngay từ giai đoạn lên kế hoạch mang thai đến khi mang thai, bạn nên có chế độ sinh hoạt khoa học, kiểm soát tốt cân nặng và vận động thường xuyên.
Bài viết trên đã cung cấp các thông tin tham khảo về dấu hiệu tiểu đường thai kỳ ở giai đoạn 3 tháng giữa. Mặc dù, tiểu đường thai kỳ thường có những dấu hiệu ở kì giữa của thai kỳ trở đi, nhưng ngay từ những tháng đầu cũng có thể có những triệu chứng cảnh báo. Do đó, khi mang thai thì việc thăm khám định kỳ và tầm soát sớm rất quan trọng.
Nguồn tham khảo:
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11421871/, truy cập 15/01/2025.
- https://diabetes.org/living-with-diabetes/pregnancy/gestational-diabetes, truy cập 15/01/2025.
- Bộ Y tế, Vụ Sức khỏe bà mẹ & trẻ em, Hướng dẫn quốc gia dự phòng và kiểm soát đái tháo đường thai kỳ, 2018.